Πριν προσπαθήσουμε να ορίσουμε την έννοια “σύγχρονο βιβλίο”, ας υποβάλουμε τη σκέψη και τη φαντασία μας σε μια πιο ακανθώδη και απαιτητική δοκιμασία: Να ορίσουμε το “βιβλίο”.
Τι είναι, λοιπόν, το βιβλίο αντικειμενικά;
Είναι φορέας γνώσης. Είναι ένα μέσο που χρησιμοποιεί ο πνευματικός πλούτος του πλανήτη για να ταξιδέψει στον χρόνο. Είναι ένα δοχείο γραμμάτων που μέσω της τέχνης του λόγου μεταφέρει συναισθήματα, βαθιές έννοιες ή απλές πληροφορίες.
Τι είναι το βιβλίο υποκειμενικά, 
για κάθε σύγχρονο άνθρωπο ξεχωριστά;
Για κάποιο εγκλωβισμένο παιδί που ξυπνά άκεφο να πάει στο σχολείο, μπορεί να είναι απλά ένα καθημερινό βάσανο. Μια κατάρα που του έχει υποβληθεί με το ζόρι για έναν θολό, μη ξεκάθαρο σκοπό. Για μια μελλοντική “αποκατάσταση” στην οποία θα εφαρμόσει τον ορυμαγδό πληροφοριών που φορτώθηκε και θα του αποφέρει χρήματα για να ζήσει. Για αυτό το παιδί, τα βιβλία είναι τα δεσμά της φαντασίας του.
Για κάποια ενήλικη εγκλωβισμένη ψυχή, το βιβλίο μπορεί να είναι μια γόνδολα που θα την πάρει μακριά από τη στεγνή καθημερινότητά της. Θα την ταξιδέψει σε μια φανταστική θάλασσα έντονων συγκινήσεων, ουσιαστικής ευτυχίας και αυτοεκπλήρωσης. Για κάποια άλλη ψυχή, ένα βιβλίο μπορεί να είναι το κλειδί για να ξεκλειδώσει τα κοινωνικά δεσμά της. Το μέσο που θα την απελευθερώσει από την αόρατη, νοητή φυλακή της. Θα αφήσει το μυαλό της να πετά ανέμελο, ελεύθερο από κοινωνικά λουκέτα.
Για κάποιον άλλον εγκλωβισμένο αναγνώστη, το βιβλίο μπορεί είναι όχημα διαφυγής. Ένα φάρμακο που καταπραΰνει την ένταση και το άγχος ή ένα υγιές ναρκωτικό που διεγείρει τις πέντε (ή ακόμη και τις έξι) αισθήσεις του.
Για κάποιον άλλο, το βιβλίο είναι ένα όπλο που κρατά μπροστά στον καθρέφτη του και εκπυρσοκροτεί!
Και να λοιπόν, που όσο κάνουμε την φιλοσοφική βουτιά μας στην βαθιά έννοια “βιβλίο”, ο ορισμός για τη φράση “σύγχρονο βιβλίο” έρχεται μόνος του στην επιφάνεια.
“Σύγχρονο βιβλίο
είναι το βιβλίο που σπάει τα σύγχρονα δεσμά!”
Ειλικρινά, νομίζατε ότι ο εκσυγχρονισμός έχει να κάνει με το υλικό από το οποίο παράγεται; Έχει καμία ουσιαστική σημασία, (πέραν της οικολογικής) αν το σύγχρονο βιβλίο αποτελείται από ένα μάτσο χάρτινων φύλλων ή ένα σύνολο αλγορίθμων και ηλεκτρονικά κωδικοποιημένων συμβόλων;
Καμία!
Το σύγχρονο βιβλίο πρέπει να λύνει τα δεσμά του σύγχρονου εγκλωβισμένου ανθρώπου. Μέσα στο κατακλυσμό των άχρηστων πληροφοριών πρέπει να είναι η κιβωτός του. Μέσα στην φτήνια, την υποκρισία της κοινωνικής δικτύωσης και των τηλεσκουπιδιών πρέπει να αποτελέσει την επαναστατική αλήθεια για τον νέο αναγνώστη.
Αρκεί αυτό;
Όχι. Δεν αρκεί η στεγνή, επαναστατική αλήθεια. Πρέπει να είναι η θελκτική, εμπλουτισμένη, ουσιώδης αλήθεια. Μια αλήθεια που θα γίνει ικανή να αποσπάσει τον σύγχρονο άνθρωπο από την εύκολη, εντυπωσιακή, άχρηστη πληροφορία και να τον οδηγήσει σε μονοπάτια νοητικής και συναισθηματικής εξέλιξης. Μια αλήθεια ικανή να ωθήσει ένα μικρό παιδί να αγαπήσει τη γνώση και έναν νέο άνθρωπο να γίνει ενθουσιώδης, συνειδητός αναγνώστης.
Αυτό είναι λοιπόν, το δύσκολο έργο που έχει να φέρει εις πέρας το βιβλίο για να γίνει σύγχρονο. Βέβαια, αν το τοποθετήσουμε σε βαθύτερο χρονικό πλαίσιο, είναι σχεδόν το ίδιο δύσκολο έργο που είχε να φέρει εις πέρας η γνώση από την απαρχή του πολιτισμού. Όμως, στο δικό μας παρόν, το έργο γίνεται όλο και δυσκολότερο. Η προσωπική Ιθάκη του καθενός απομακρύνεται όσο πληθαίνουν οι Σειρήνες, οι Λαιστρυγόνες και οι Κύκλωπες που απειλούν τον ανθρώπινο νου. Αν η γενιά μας δεν δημιουργήσει σύγχρονα όπλα για να τους πολεμήσει, το καράβι της εξέλιξης θα συνεχίσει να πλέει προς τα πίσω.
Αντί κατακλείδας, θα παραφράσω τα λόγια ενός νομπελίστα Συγγραφέα που ήξερε τον τρόπο να γράφει βιβλία που σπάνε δεσμά, του Ζοζέ Σαραμάγκου:
Πάρις Περάκης